Bireyin baş etme yeteneğini aşan ya da zorlayan, engelleyen bir durumla karşılanıldığında ortaya çıkan bir tepki durumu olarak tanımlayabiliriz. Ayrıca stresi vücudun çeşitli iç ve dış uyaranlara verdiği otomatik tepki olarak ta tanımlayabiliriz. İnsanların çoğu kez yüzleştiği bu durumu yenmek için bir çok kuralın bilinmesi gerekiyor. Stresi sadece bireyde var olan ve bireyden kaynaklanan bir durum olarak görmek ve göstermek de doğru değildir. çünkü stresin varlığına neden olay bireydeki içsel duygularında neden olabildiği gibi, çevrenin de etkisi olmaktadır.

Kişisel stres deneyimi kesinlikle bireysel olsa da , kurumun kültürel ve politik ortamı aracılığıyla etkilenmekte ve tarif edilmektedir. Bununla elemanları, kurumun onun bir parçası olduğu daha geniş toplumdan çıkan bir kurumu sosyal olarak yapılandıran güç, statü ve kontrol konusundaki farklılıkları da ifade etmektedir.

STRESİN BELİRTİLERİ

Streste bireysel ve çevresel (bulunulan ortam) etkenlerin neden olduğunu söylemiştik. Stresin belirti aşamasında gerekse ve gerekse de çevresel etkenlerin belirtilerini aşağıya sıralanan 4 maddede açıklayabiliriz.

1- fiziksel belirtiler

Stresin varoluşu esnasında vücudumuzda hasıl olan değişiklikler gözlenmektedir bunlar genellikle ;

 baş ağrısı

 düzensiz uyku

 sırt ve bel ağrıları

 çene kasılması

 diş gıcırdatma (uykuda da olabilir)

 kabızlık

 ishal ve kolit

 kas ağrıları (boyun ve omuz kasları genellikle)

 hazımsızlık ülser

 aşırı terleme

 yüksek tansiyon

 iştahta belirgin düzeyde değişiklik

 yorgunluk

 enerji kaybı

2- duygusal belirtiler

Stresin varoluşu esnasında duygu durumumuzda hasıl olan değişiklikler gözlenmektedir bunlar genellikle ;

 kaygı ve endişe

 depresyona girme

 çabuk ağlama

 sinirlilik

 gerginlik

 güvensizlik hissinin artması

 öz güven eksikliklerinin artması

 aşırı hassasiyet

 öfke patlamaları

 saldırganlık

3- zihinsel belirtiler

Stresin varoluşu esnasında zihinsel işlev mekanizmasında hasıl olan değişiklikler gözlenmektedir bunlar genellikle ;

 konsantrasyon güçlüğü

 karar vermede zorlanma

 unutkanlık

 zihin karışıklığı

 hafızada zayıflık

 hayal kurma

 bir veya birden çok düşüncelerle meşgul olma

 mizah anlayışı kaybı

 iş kalitesinde düşüklük

 hatalarda artış

 yorum ve muhakemede zayıflık

4- sosyal belirtiler

Stresin varoluşu esnasında zihinsel işlev mekanizmasında hasıl olan değişiklikler gözlenmektedir bunlar genellikle ;

 insanlara karşı güvensizlik

 toplumdan kaçma

 başkalarını suçlamak

 insanlarda hata bulmaya çalışmak

 insanları kırmak ve rencide etmek

 insanlarla küsmek

 savunucu tutum içerisine girmek .

STRESİ YENMEDE BAZI KURALLAR

1. Kendinizdeki Stres sebeplerini ve Stres Belirtilerini tanıyın! Vücudunuzu dinleyin!
2. Kendinize dikkat edin.
3. Kendi şahsi performans beklentilerinizi değerlendirin ve mümkün olanla yetinin.
4. 7-8 saat uyuyun!
5. Haftada 3 defa 30´ar dakikadan egzersiz yapın ve nabız atışınızı dinleyin!
6. Sigara içmeyin ve başkalarının sigara dumanını solumayın!
7. Normal kilonuzu koruyun.
8. Kahvaltı yapın!
9. Aşağıdaki teknikleri kullanarak ve yararlı şekle dönüştürerek vücudunuzun strese karşı gösterdiği tepkiyi değiştirin!
Diyafram solunumu veya diğer solunum teknikleri.

 Artan kas gevşetme metotları.

 Meditasyon (derin düşünme, dikkat konsantrasyonu); hayal gücü (hayali stresli durumlar.ü yaratılarak, sağlıklı tepki egzersizleri).

 Kendi kendine yapılan egzersizler.

 Diğer gevşeme yöntemleri. (Yogo, Transendental meditasyon) (Kendi kendine telkin) hipnoz (yapay uyku), bio geri besleme, gözler kapatılarak dinlenme vb. )
10. Stresi arttıran Trafik, kafein, tein, sigara vb. hususlardan kaçının.
11. Işık, gürültü ve ısıyı ayarlayın.
12. Saldırgan, sinirli, asabi, kederli, kötümser tabiatlı kişilerle birlikte olmamayın.

13. Kendi kendinize yaptığınız olumsuz konuşmalar ve asılsız düşüncelerden vazgeçin!
14. Korku yaratan inanışlarınızı bilip ortadan kaldırmaya çalışınız.
15. Yavaş araba kullananlara sinirlenmeyiniz.
16. Telefonda beklemekten sıkılmayınız.
17. Tekrar eden görevlerden dolayı sabırsız olmayınız.
18. Kolaylıkla tahrik olan bir tip olmayınız. Hiddetlenmeyiniz; Sükunetle düşününüz; Saldırgan olmayınız.
19. Hiddetinizi kontrol etme alıştırmaları yapınız.
20. Kendi Kendine ve Başkaları ile kronik bir kargaşa içerisinde bulunmayınız.
21. Küçük ve önemsiz olaylara aşırı tepki göstermeyiniz.
22. Geçmişte öfkelenmeyi gerektiren durumları hatırlayınca sinirlenmeyiniz.
23. Yumruklarınızı sıkmayınız, masaya vurmayınız.
24. Sakin ve sabırlı olunuz.
25. Acele, telaş ve sabırsız davranışlardan kaçının. (süratle iş yapmak ayrı bir husustur.)
26. Yemeklerinizi sakin yiyiniz.
27. Sabırsız davranarak başkalarının yarım kalmış cümlelerini tamamlamaya çalışmayınız.
dinleyiniz, iyi bir dinleyici olunuz.
28 İki işi bir arada düşünüp yapmaya çalışmayınız. (örneğin, çalışırken yemek yemek; oyun
oynarken iş düşünmek vb.)
29. Çok fazla düşünme ve çabalamadan kaçının.
30. Sürekli sözünüzün kesilmesinden kaçının.
31. Etkili bir şekilde irtibat kurmayı öğrenin; iyi bir dinleyici olmak ve kararlılığınızı korumak maksadı ile araştırmalar yapın.
32. Acele -Acele konuşmayın! sakin konuşun!
33. Ana kelimelerin üzerine basarak söylemeyin.
34. Konuşmayı sürekli olarak bir başkasının ilgisine göre yönlendirmeyiniz.
35. Başarılı sayılabilmek için, herkesten daha çok ve daha süratli çalışılması gerektiğini
biliniz; ancak aşırıya kaçmayınız; Düzenli ve programlı çalışınız; Programa dinlenme, spor ve eğlenme koyunuz.

36. Aşırı hırslı olmayın.
37. Herkesi rakip görmekten kaçının.
38. Oyunları her zaman kazanmak için oynamayınız.
39. Emniyet kemerinizi kullanın!
40. Değişiklik yapın.
41. Aile, arkadaş, balık tutma, köpek vb. Destek sistemlerini geliştirip devam ettirin.
42. İletişim modellerini değiştirin, araba kullanırken müzik dinleyin, hoşunuza giden ve
sizi rahatlatan müzikler dinleyin.
43. İş yerinizin size uygun olmasını sağlamak için koltukları ve masaları gözden geçirin.
44. İçinde bulunduğunuz atmosferi değiştirin; ara verin; yemek için dışarı çıkın, yıllık izin kullanın.
45. Oturun, dinlenin, gevşeyin!
46. Çevredeki ilginç şeylerin farkına varınız.
47. Hayattan, her şeyden zevk alınız.
48. Aşağıdaki davranışlardan kaçınınız:

Yüz gerginliği-sıkılmış çene-yandan gülmek-göz kırpmak-acele konuşmak - dil
sürçmesi - yüksek ses tonu ile konuşmak- kısık, kuvvetli, hoş olmayan bir ses tonu- başkalarının konuşmalarını hızlandırmak- parmakları ile dizleri oynatmak- konuşurken yumruk vurmak- konuşurken yumruğunu sıkmak- gergin bir duruş- iç çekmek- tek kelimelik cevaplar.

KAYNAKÇA

Newton,T. Handy,J. Fineman,S. Stresi Atma Yolları, Cev. Ahmet Timur, Doruk Yayınları, Ankara, 1997.

Braham,J.B Stres Yönetimi Çev: Vedat G. Diker Hayat Yayınları, İstanbul 1998