Çocukların anne baba, diğer yetişkinler ve öğretmenlerle olan ilişkilerinde çıkan anlaşmazlıkların temel nedenlerinden biride onların yanlışlarını ifade ederken anne baba, diğer yetişkinler ve öğretmenlerin yaptıkları ifade hatalarından kaynaklanmaktadır. Bu ifade hatalarının en önemlisi, problemlerin Ben - dili ile ifade edilmesi gerekirken Sen -dili ile dile getirilmesidir. İlişkilerde, iletişim problemlerinin büyük çoğunluğunu ilişkide bulunduğumuz kişilere iletmek istediğimiz mesajın içeriği değil, ifade ediş biçimimiz oluşturmaktadır.

Çocuğun yaptığı olumsuz bir davranış karşısında genellikle anne-babanın gösterdiği tepki şöyledir : "Sen nasıl bunu yaparsın ? , Ne laf anlamaz çocuksun?, Ne zaman adam olacaksın ?, Geri zekalı? " gibi ifadelerdir. Burada kullanılan iletişim dilini, Sen - dili ile gönderilen mesajlar oluşturuyor. Sen - dili ile söylenen bu ifadeler kızgınlığın nedenini açıklamaz. Bu nedenle çocuklar ve gençlerle yapılan görüşmelerde genelde anne-babalarının ve diğer yetişkinlerin niçin kızdıklarını anlayamadıklarını ifade ediyorlar.

Sen dili ile ifade edilen mesajlar genellikle kişiliğe yöneliktir. Anne-baba, diğer yetişkinler ve öğretmenlerin çocuk ve gençlerle ilişkilerinde geleneksel bir iletişim dili olan sen dilini çoğunlukla kullandıkları için, farkında olmadan çocuk ve gençlerin kişiliklerini rencide edici mesajlar gönderirler. Aslında hiçbir anne-baba,öğretmen ve diğer yetişkinler yanlışlıkları ifade ederken karşılarındaki çocuk ve gençlerin kişiliklerini rencide etmeyi amaçlamamaktadırlar. Ancak Sen dilinin kullanılmasından dolayı böyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır. Sen dili geleneksel bir dil olduğu için insanlar arasında kullanılması alışkanlık haline gelmiştir. Kişiliğe yönelik bu yıkıcı ifadeler bir kayayı delen su damlaları gibi,gençlerin ve çocukların kimlik duygusu ve özgüvenini kemirir,erozyona uğratır. Sen dili ile gönderilen mesajlar "Geri zekalı, aptal,tembel,anlayışsız,koca bebek " vb. küçük düşürücü çocuğun kişiliğine yönelik saldırılar olduğu için onlarda onarılmaz yaralar açar. Çocuk bu ifadeleri ciddiye alıp, sevilmediğini, kabul edilmediğini düşünür ve yaşama küser. Bu durumda çocuklar ve gençlerle iletişim kurmak imkansızlaşır. Bu dil tüm iletişim kanallarını kapatır. Aynı zamanda karşı tarafın savunmaya,saldırıya geçmesine neden olur. En önemlisi de böyle bir ortamda büyüyen çocuk ve ergen bu dili kullanmayı öğrenir. Böylece sürekli bir kavga ortamı meydana gelmiş olur. Bu kısır döngü nesiller boyu devam etmektedir.

Bu yıkıcı iletişim dilinin tam tersi ise Ben dili ile iletişim kurmaktır. Ben dili kişinin kendisini rahatsız eden davranışın tanımın yaparak bu davranışın kendinde nasıl bir duygu oluşturduğunu açıkça karşı tarafa ileten bir dildir. Bu iletişim dilini kullanan yetişkin çocuk ve ergenin yaptığı yanlış davranışı eleştirirken kişiliğini hedef almaz, kişiliğine yönelik kırıcı,küçük düşürücü ifadeler kullanmaz. Çocuk ve ergenin davranışı karşısında rahatsızlığını ifade ederken yalnızca yanlış bulduğu davranışı hedef alır. Bu durum karşısında üzüntüsünün nedenini ifade eder . Örneğin " Ulan kes şu müziğin sesini,kaç defa söyleyeceğim " gibi küçük düşürücü ifadenin yerine "Çok yorgunum,müziğin sesi bu kadar yüksek olunca uyuyamıyorum" şeklinde ifade edilirse hem rahatsızlığın nedenini ifade etmiş hem de çocukla çatışmaya girmemiş oluruz. Örneğin bir öğretmenin kıyafeti dağınık olan bir öğrenciye " Ulan ne paspal adamsın,öğrenciden başka her şeye benziyorsun. " gibi ifadeler kullanması Sen dili ile gönderilen bir mesajdır. Aynı mesaj " Ahmet kıyafetin çok dağınık,bugünlerde kendine pek bakamıyorsun,ben öğrencilerimin düzenli olmasını isterim. " şeklinde ifade edilirse Ben dili kullanılmış olur. Böylece öğrenciye ne istediğimizi açıkça ifade etmiş olduğumuzdan ve öğrencinin onurunu kırmadığımız için bize yönelik savunmaya geçmek ve inatlaşmak ihtiyacı hissetmez.

Ben - dili ile konuşmanın 3 tür olumlu etkisi vardır.

1-Konuşan kişiyi rahatlatır.

2-Konuşan kişinin neyi istediğini açıkça ifade eder.

3-Karşı tarafı savunmak zorunda bırakmadığı için istenileni daha kolay anlamasını ve kendisini değiştirmesi için harekete geçmesine yardımcı olur.

 YARARLANILAN KAYNAKLAR

Cüceloğlu, D. (1997).Yeniden İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Gordon, T. (1997). Etkili Öğretmenlik Eğitimi. İstanbul: Sistem Yayıncılık.